Λεπροκομείο - (Video Clip) και ταινία μικρού μήκους

Άκουγα για το λεπροκομείο της Χίου χρόνια τώρα, δεν το είχα επισκεφτεί, δεν μου ερχόταν , έχοντας δει και την Σπιναλόγκα ( Την Σειρά) πριν λίγα χρόνια, δεν μου ερχόταν με τίποτα όμως.

Τελευταία όμως έπαιζε πολύ, μια έτσι, μια αλλιώς, τι θα γίνει με αυτό το οικοδόμημα;

Η σκέψη μου ήταν να πάω να το δω και να το φωτογραφίσω, πριν γίνουν οι διάφορες ενέργειες και αλλάξει χαρακτήρα και όψη.

Βέβαια όπως κλασικά γίνεται, παίζουμε λίγο με το θέμα, λέμε, ακούμε απόψεις γενικώς από όλους μεν και δεν κ.ο.κ

Τέλος πάντων ένα απογευματάκι πήγα. Τα συναισθήματα ήταν φορτικά, ήταν άστα να παν, εικόνες πονεμένες και μόνο, δεν μπορείς να καταλάβεις τι έχουν περάσει αυτοί οι άνθρωποι και το μόνο που σου έβγαζε ήταν πόνος.

Μπορεί να έβγαλα πολλές φωτογραφίες όπως θα δείτε, αλλά ήταν πολύ στο τρεχάτο, και όσο άρχισε να σκοτεινιάζει τόσο πιο πολύ ήθελα να την κάνω από εκεί.

Έχει περάσει πολύς καιρός που ήθελα να γράψω αλλά δεν μου έβγαινε. Τελικά μια ανάρτηση που διάβασα με ενθουσίασε τόσο πολύ που αποφάσισα ότι είναι ο καιρός να ανεβάσω τις φωτογραφίες μου.

Θα διαβάσετε μια καταπληκτική ιστορία, την ιστορία του - Παπά Άνθιμου Πουλάκη -

Αφήγηση του κ Μπάμπη Κοιλιάρη, βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Η αφήγηση που θα διαβάσετε δεν ενθουσίασε μόνο εμένα, σε ερώτηση που έκανα στον κ Μπάμπη για να μου δώσει άδεια να το δημοσιεύσω σε άρθρο μου μαζί με φωτογραφίες μου, πήρα την παρακάτω απάντηση :

( Αστέριε καλημέρα. Αν εννοείς το αφήγημα με τη σφαγή και τους διασωθέντες πρόκειται να γίνει ταινία της οποίας τα γυρίσματα έχουν ξεκινήσει. Η ταινία ξεκίνησε μετά την δημοσίευση του κειμένου και την ενθάρρυνση του κόσμου,  πρόκειται να γυριστεί ταινία μικρού μήκους. Σ' ευχαριστώ. - Παραγωγή από τον ΕΕΑΣ Κοφινά - Σίφι -)

Το Λωβοκομείο Χίου, που ήταν καταφύγιο και χώρος περίθαλψης των ανθρώπων που προσβλήθηκαν από την αδυσώπητη ασθένεια της Λέπρας και λειτούργησε μέχρι και το...όχι και τόσο μακρινό παρελθόν (μέχρι το 1959)...στέκει περήφανο (έχοντας δώσει τόσα πολλά) από το 14o Αιώνα που η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ψυχομαχούσε...και με τη Φραγοκρατία που ακολούθησε στην Ελλάδα...ιδρύθηκε από Γενουάτες στη Χίο με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης της Λέπρας που έβλαπτε την κοινωνία σε όλα της τα επίπεδα.

Η αφήγηση ξεκινά: -ο Παπά Άνθιμος Πουλάκης- 

 Τα υπέροχα αρχιτεκτονικά κτίρια και οι χώροι που διέμεναν οι ασθενείς ήταν εφάμιλλα των καλύτερων ξενοδοχείων της εποχής...και το Σαλόνι καθώς και το Φαρμακείο του Λωβοκομείου θα ήταν ακόμα άθικτα, σαν να τα κλείσανε το βράδυ για να ξανά πάνε το πρωί, αν δεν είχε περάσει στην εγκατάλειψη, που το άφησε αφύλακτο η Πολιτεία), με αποτέλεσμα να πέσει θύμα βανδαλισμού πριν μερικά χρόνια.

Αφήγημα βασισμένο στα πραγματικά γεγονότα της σφαγής στο Λωβοκομείο με την στήριξη του βιβλίου του δρ. Ανδρέα Μιχαηλίδη "Υγειονομικά & Προνοιακά Ιδρύματα Χίου.

Οι σφαγές είχαν ξεκινήσει. Σήμερα 23 Απριλίου μάθαμε πως σφάξαν πάνω από σαράντα άτομα έξω από το κάστρο. Οι λεπροί φοβήθηκαν. -Θα ‘ρθουν κι εδώ; -Θα μας σφάξουν; Ρωτούσαμε τον παπά. Εκείνος έτριψε τη γενειάδα του όπως συνήθιζε να κάνει κάθε φορά που του έβαζαν δύσκολα. Ο παπά Άνθιμος ήταν έξυπνος και ενεργητικός άνθρωπος. Πολλές φορές κατάφερε να βγάλει το Λωβοκομείο από τα δύσκολα. Πότε πλησιάζοντας τους προύχοντες, πότε τις επιτροπές, ακόμα και τους Τούρκους. Αυτοί δεν ήθελαν πάρε δώσε με το Λωβοκομείο και του έκαναν το χατίρι για να τον βγάλουν απ’ το κεφάλι τους. Μέχρι στον Καποδίστρια είχε στείλει γράμμα.

Όμως τούτη τη φορά τα μαντάτα που ερχόταν από τη Χώρα δεν ήταν καθόλου καλά. Παντού φωτιές και χαλασμός. Παντού αίμα και το αίμα δεν είναι καλό. Ήλπιζε μόνο σε ένα πράμα πως οι Τούρκοι δεν θα έμπαιναν μέσα στο Λωβοκομείο. Ήταν σχεδόν πεισμένος αφού δεν είχαν μεταξύ τους κανένα κρούσμα όλα αυτά τα χρόνια και ούτε θα ήθελαν να μολυνθούν τώρα. Για τον λόγο αυτό με έστειλε ένα βράδυ να φέρω και την αδελφή του από το Λατόμι. Εκεί ήταν το πατρικό τους σπίτι. Δυο βήματα από το Λωβοκομείο. Εκείνη αρνήθηκε στην αρχή για να μην του φέρει μπελάδες. -Αν μάθαιναν οι Τούρκοι πως υπάρχουν και υγιείς Χιώτες μέσα στο Λωβοκομείο, μου λέει, σίγουρα θα έμπαιναν και θα τους έκοβαν αδίσταχτα.Ο Παπά Άνθιμος Πουλάκης ήταν ένας εμπνευσμένος κληρικός. Είχε γράψει πολλά συγγράμματα, ακολουθίες και άλλα. Είχε γράψει και ένα κανονισμό λειτουργίας του ασύλου. Κατάφερνε να παίρνει χρηματοδοτήσεις και φάρμακα για να λειτουργεί το άσυλο όσο πιο καλά μπορούσε όμως, υπήρχαν πολλά κτιριακά προβλήματα. Οι σκεπές από ορισμένα δωμάτια έτρεχαν το χειμώνα και χρειαζόταν πολλές φορές  να συγκεντρωνόμαστε και να κοιμόμαστε στο Εφορείο. Εκείνο το πρωί πολύς καπνός ερχόταν από την περιοχή του Κοφινά. Ο νοτιοανατολικός άνεμος έφερνε μέσα στην κοιλάδα της Υπακοής μια οσμή αλλόκοτη. Σαν να καίγονται πανιά, ξύλα και….. κρέας.

Κανένας μας δεν μιλούσε όμως μερικοί λεπροί ξεσηκώθηκαν. -Θα μας σφάξουν όλους!!! έλεγαν. -Πρέπει να φύγουμε. -Παπά, δεν μας τα λες καλά. -Θα έχεις το κρίμα στο λαιμό σου. Όλοι ήταν ξεσηκωμένοι, κάποιοι όμως, οι πιο ανήμποροι δεν μιλούσαν. Δεν ήταν σε θέση να τρέχουν σαν τα κατσίκια πάνω στα βουνά. Τα νέα δεν ήταν καθόλου καλά για τον έξω κόσμο. Μπουλούκια - μπουλούκια οι Τούρκοι ανέβαιναν στα βόρεια. Εκεί που είχαν φύγει όλοι οι κατατρεγμένοι. Στο Μελανιός. Μερικές οικογένειες φάνηκαν στον απέναντι λόφο και τραβούσαν κατά τον άγιο Δημήτρη και τις Καρυές. Κάποιοι λεπροί πήγαν μαζί τους παρά την αντίρρηση του παπά Άνθιμου. Όμως σύντομα γύρισαν πίσω γιατί οι άνθρωποι δεν τους ήθελαν μαζί. Φοβόντουσαν όσο να ‘ναι.

Οι φωτιές και η κάπνα όλο και πύκνωναν, όλο και πλησίαζαν. Άρχισαν να ακούγονται ουρλιαχτά και κλάματα. Τότε αρχίσαμε να συζητούμε για έξοδο πάλι. Δέκα δεκαπέντε άτομα είπαν να πάνε κατά τη Χώρα, όμως ήταν μάταιο. Κάποιοι άλλοι είπαν να πάνε στις Καρυές αλλά το βουνό ήταν δύσβατο. Ο παπάς τότε πρότεινε να πάμε να κρυφτούμε στη στοά της Υπακοής. Κάτω στον ποταμό. Οι περισσότεροι γέλασαν και αφού πήραν ότι μπορούσαν μαζί τους, σίδερα λοστούς και ξύλα, ξεχύθηκαν στο δρόμο. Ο παπά Πουλάκης τους ευλόγησε και ένα δάκρυ έτρεξε πάνω στην γκρίζα γενειάδα του. -Καλή τύχη αδέλφια. τους φώναξε καθώς χανόταν στη στροφή με τους ευκαλύπτους. Ήξερε πως δεν θα τους ξαναδεί. Εγώ έμεινα μαζί του.

Προσπαθήσαμε να σηκώσουμε κάποιους ανήμπορους και με τη βοήθεια άλλων πήραμε πέντε λεπρούς και την αδελφή του και τραβήξαμε γρήγορα κάτω απ την καμάρα. Κάτω εκεί που περνά ο ποταμός ο Καντηλάς, κάτω από την παναγία την Υπακοή. -Η Παναγιά θα μας προστατεύει, μας είπε και σταυροκοπήθηκε ευλογώντας και τους υπόλοιπους. Το σάλιο είχε στεγνώσει στο στόμα μας καθώς η αγωνία μας έτρωγε τα σωθικά. Κατεβήκαμε στην καμάρα και τραβήξαμε περίπου στη μέση εκεί που έχει κάποιες πέτρες και βαθιά νεροφαγώματα. -Εδώ θα σταματήσουμε, μας είπε ο παπάς , και ο θεός βοηθός. -Όμως αν μείνουμε όρθιοι θα μας δουν. Το φως από το άλλο άνοιγμα δείχνει ξεκάθαρα τις σιλουέτες μας. Δεν είναι δα και τόσο βαθιά η καμάρα. Ίσαμε είκοσι, εικοσιπέντε μέτρα.

Πήγαμε γρήγορα και μαζέψαμε όσο περισσότερα πλατανόφυλλα μπορούσαμε. Ξαπλώσαμε μέσα στα νεροφαγώματα και σκεπαστήκαμε με αυτά. Σε πολλά σημεία υπήρχε ακόμα νερό από τις τελευταίες βροχές. Δεν ήταν όμως λόγος που θα μας νοιάξει. Ο Παπά Πουλάκης έμεινε τελευταίος. Αφού μας τακτοποίησε όλους πήρε ξερά κλαδιά και όχι φρεσκοκομμένα, για να μην μας μαρτυρήσουν. Έτσι έκλεισε το άνοιγμα της τεχνητής σπηλιάς. Δεν μιλούσαμε, δεν κουνιόμαστε και σχεδόν δεν αναπνέαμε όλη μέρα. Η αγωνία μας έτρωγε. Η πείνα και η δίψα δεν είχα σημασία για μας. Παθαίνει κανείς τέτοιες ώρες. Εκεί που είμαστε χωμένοι, δεν μπορούσαμε να έχουμε εικόνα για το τι γίνετε έξω. Ο παπάς σηκώθηκε για λίγο, σύρθηκε και είδε το κακό που συνέβαινε.

Το σούρουπο οι Τούρκοι μπήκαν στο Λωβοκομείο και με αλαλαγμούς και βρισιές στα τούρκικα και τα Ελληνικά. Έκαιγαν τα πάντα. Έβαλαν φωτιά στον άγιο Λάζαρο, στο Εφορείο και πολλά από τα καταλύματα των ασθενών. Ο παπάς γύρισε πίσω και χώθηκε στα φύλλα. Δεν μας είπε τίποτα . Όλοι καταλάβαμε ότι έρχεται το τέλος μας. Η αδελφή του άρχισε να κλαίει με λυγμούς όμως με το χέρι του ο παπά Άνθιμος της έκλεισε το στόμα, δίνοντάς της κουράγιο. Οι στριγκλιές που ακούγονταν ήταν από κάποιους λεπρούς που τους έπιασαν στο δρόμο και τους έσερναν οι Τούρκοι μέχρι το υδραγωγείο. Σκέτη ανατριχίλα απλωνόταν μέσα στη σκοτεινή πια στοά της Υπακοής. Σε λίγο οι στριγκλιές έπαψαν ενώ οι Τούρκοι συνέχισαν να βρίζουν.

Όλοι κλείσαμε τα μάτια και κάμαμε με δάκρυα την τελευταία μας προσευχή. Ακούγαμε τα ταγκαλάκια να σέρνουν τα σπαθιά τους πάνω στους τοίχους και τις πέτρες της εκκλησιάς. Χαλούσαν τις τοιχογραφίες και τρυπούσαν τα μάτια των αγίων. Ύστερα μια κόκκινη λάμψη απλώθηκε τρεμοπαίζοντας στα απέναντι χωράφια. Και από τα δυο ανοίγματα βλέπαμε την λάμψη από την μεγάλη φωτιά που έκαιγε την Παναγιά την Υπακοή. Ο παπάς δάκρυσε ακόμη μια φορά ξέροντας ότι εκεί μέσα υπάρχει το Δισκοπότηρο και τα Άγια. -Τους άτιμους, ψιθύρισε αλλά ξανάχωσε το κεφάλι του στα φύλλα. Η ώρα περνούσε και έκανε το τοπίο πιο εφιαλτικό. Ξαφνικά δυο Τούρκοι πήδησαν μέσα στην κοίτη του ποταμού. Έριξαν μερικές σπαθιές στις πυκνές λυγαριές αλλά ευτυχώς, δεν προχώρησαν προς την καμάρα.

Με το ένα μάτι ο παπά Άνθιμος τους παρακολουθούσε μέχρι που ξανανέβηκαν πάνω στο πλάτωμα του υδραγωγείου. Δεν είχαμε περιθώρια για οποιαδήποτε κίνηση και μείναμε παγωμένοι για αρκετή ώρα ώσπου ακούσαμε τους Τούρκους σιγά σιγά να απομακρύνονται. Η νύχτα είχε γίνει μέρα καθώς η Παναγιά λαμπάδιαζε όλο και πιο πολύ. Σε λίγο ακούστηκε η στέγη της να καταρρέει με ένα βαρύ γδούπο. Ήταν σχεδόν μεσάνυχτα και η φωτιά έκαιγε ακόμα. Τούρκοι δεν ακούγονταν πια αλλά ίσως να είχαν μείνει σκοποί να φυλάγουν το μέρος. Κανένας δεν διακινδύνευε να βγει ακόμα από την κρυψώνα μας. Μείναμε εκεί ξαπλωμένοι όλο το βράδυ μέσα στα υγρά κοιλώματα της στοάς. Κουκουλωμένοι.

Την άλλη μέρα περιμέναμε να έρθει το απόγευμα και αφού σιγουρευτήκαμε ότι δεν υπήρχε κανένας Τούρκος επάνω, αρχίσαμε δειλά να βγαίνουν ένας ένας στο ξέφωτο. Η κατάσταση μέσα στο Λωβοκομείο ήταν φρικιαστική. Είχαν συλλάβει πολλούς από τους λεπρούς που τους έσφαξαν και άλλους τους έκαψαν ζωντανούς χωρίς έλεος. Όλοι κοιτάζαμε παγωμένοι. Με βαριά βήματα περάσαμε δίπλα στον Άγιο Λάζαρο, προς την πλευρά του νεκροταφείου. και περιμέναμε στο ύψωμα. Κινηθήκαμε πάλι νύχτα. Ο Παπά Πουλάκης μας τακτοποίησε όλους σε κάποια άδεια σπίτια και έφυγε μόνος και πεζός προς τα δυτικά. Έμαθε ότι οι Τούρκοι τον ήξεραν σαν επικεφαλής του Λωβοκομείου και τον ψάχνουν με μανία. Αργότερα έμαθα πως στο Λιθί βρήκε ένα καΐκι και έφυγε για τη Σύρα.

Όταν καταλάγιασε το πράγμα, ο παπά Πουλάκης γύρισε πίσω και κρύφτηκε στη μονή . 

Όμως το Λωβοκομείο τον καλούσε να το ξαναχτίσει. Κατέβηκε στη χώρα και με οικονομική στήριξη από πολλούς ανθρώπους ανάστησε το άσυλο το 1835. Μάζεψε πάλι λεπρούς και συνέχισε την λειτουργία του με πολύ κόπο και μόχθο. Μέχρι που το 1881 μια άλλη μεγάλη καταστροφή έφερε το τελικό πλήγμα στο Άσυλο.

 Ο Σεισμός.  Ήταν τότε που γεννιόταν ένας άλλος Άνθιμος που θα κατέληγε ΑΓΙΟΣ.

Τέλος αφήγησης ...

Υ.Γ Και τέλος να κάνω και μια αναφορά στον κ Δημήτρη Βαχαβιώλο πού ήταν ο πρώτος από όσο ξέρω τουλάχιστον, ( και ζητώ συγνώμη εάν κάνω λάθος ) που έβαλε το Λωβοκομείο σε βίντεο κλίπ !

Με τίτλο

Dim Vach - Oceanides (Video Clip)

Το είχαμε γράψει τον Νοέμβριο του 2018!

Share:

Read More

Το "Ζεν" μου βάλλεται τελευταία

Πρωί, στέκομαι μπροστά στη ντουλάπα μου. 

"Τι να βάλω, τι να βάλω;" ακούγεται φωνή από μέσα.. 

Το πνεύμα της, μου απαντά : "βάλε μπρος και φύγε κοπελιά, κλείσε και την πόρτα, το φως με ενοχλεί ..,," πηγαίνω προς την έξω πόρτα, νόμιζα άκουσα φωνή από το διάδρομο , ρώτησα ποιος είναι, καμία απόκριση.. Ώσπου ακούω το.. Πνεύμα της πόρτας να λέει περιπαικτικα .. 

"Άλλαξε πόρτα.. Πάρε αυτή του κουφού". 

Δεν πτοούμαι , παίρνω τον καφέ μου, βγαίνω στο δρόμο.. Σπασμένα τα πεζοδρόμια, άγριες οι πλάκες πάνω τους.. 

Σα γυναίκες ανικανοποιητες σκέφτηκα, που δε λατρεύτηκαν ως ερωμένες..παραμεληθηκαν..και τσακ!! Σκοντάφτω..

 Ο μισός καφές στο μαύρο, ευτυχώς πουκάμισο.. Το "Ζεν" μου βάλλεται τελευταία .. Προσβλέπω σε βοήθεια συμπαντικη.. Ακούει κανείς;;

Το Κωνσταντινατο μου πρωινιάτικα, δεν ξέρω αλλαξιά είχε μαζί;;

Share:

Read More

Μάιος σημαίνει σχεδόν καλοκαίρι.

Ξυπνάς το πρωί και ντάλα ο ήλιος. Ολόφωτο το σπίτι. 

Βαδίζεις με μισόκλειστο μάτι προς την κουζίνα κι εκεί που προσπαθείς να σκεφτείς για να βράσεις το νερό για καφέ, το αφήνεις στη μέση. Τι ζεστό; Μία είναι πια η λέξη, φραπέ.

 Εκεί με τα παγάκια σου τα άφθονα. Απόλαυση. Βγαίνεις απ’ το σπίτι και δεν μπορείς πια να μην πάρεις τα γυαλιά ηλίου σου μαζί. 

Μη σου πω βάλε κι αντηλιακή. Την μπλουζίτσα σου την κοντομάνικη πάντως μην την ξεχάσεις. Παιδιά τι μήνα έχουμε;

Περίεργος μήνας ο Μάης. Δεν είναι μόνο ο καιρός που αλλάζει, δεν είναι μονάχα η ζέστη που αρχίζει να είναι έντονη. 

Είμαστε κι εμείς που βιαζόμαστε. Λέμε είμαστε μια ανάσα απ’ το καλοκαίρι κι αφηνιάζουμε. 

Εντάξει, ωραία. Σ’ αυτή τη χώρα που γεννηθήκαμε, το θέλουμε το καλοκαίρι μας.

 Κι όσο πιο σύντομα τόσο το καλύτερο. Τώρα που μεγάλωσε κι η μέρα, ποιος μας πιάνει. Άσε το άλλο. Σερφάρεις και βλέπεις παντού φωτογραφίες φίλων και γνωστών σε παραλίες. 

Και κάτι λεζάντες του τύπου «Κοίτα έξω έχει πιάσει καλοκαίρι». 

Έξω να κοιτάξουμε αλλά, ρε φίλε, πού πας με τα μαγιό; Είπαμε. Κι εκείνη την ώρα ενώ χαζεύεις τη φωτογραφία σε διαπερνά ένα κρύο αεράκι απ’ το παράθυρο, κάνεις minimize και πας να κάνεις τσάι. Κάπως έτσι. 

Και δε μας φτάνουν όλα τ’ άλλα, φίλοι μου, αρχίζουν και τα καλοκαιρινά, υπαίθρια events. Η παραλιακή ξαναζωντανεύει και παίρνει φωτιά. Και μαζί της φλεγόμαστε κι εμείς. Εμάς που δε μας σκέφτηκε κανείς.

 Που η εξεταστική πλησιάζει κι ήμασταν –σχεδόν– έτοιμοι να σοβαρευτούμε, να πατήσουμε και σε καμιά διάλεξη, να δείξουμε, τουλάχιστον, ένα κάποιο ενδιαφέρον. Μέχρι που καταντήσαμε να βάζουμε χαλαρά ραδιόφωνο για να διαβάσουμε, να ακούμε το «Θέλω επειγόντως διακοπές» και να το κλείνουμε. 

Ε άι στα τσακίδια! Κι αν νομίζετε ότι τελείωσαν τα βάσανά σας πλανάστε οικτρά. Για δες σε παρακαλώ σε πόσους γάμους και σε πόσα βαφτίσια είσαι καλεσμένος αυτήν την περίοδο. 

Γιατί; Απλούστατο. Διότι άνοιξε ο καιρός, λέει κι είναι η καλύτερη η εποχή. Δεν κάνει κρύο αλλά ούτε τη ζέστη την αφόρητη. Και θυμούνται όλοι να κάνουν τις εκδηλώσεις τους τον ίδιο καιρό κι εσύ να τρέχεις.

 Εντάξει τότε, παιδιά. Κι εμείς Μάη θα παντρευτούμε. Αυτή την περίοδο αρχίζουν και τα συμβούλια επιλογής καλοκαιρινού προορισμού. Μαζεύεστε όλοι φίλοι να συζητήσετε πού θα διακοπάρετε σε δυο μήνες.

 Πρέπει, οπωσδήποτε, να κλείσετε τώρα γιατί μετά δε θα βρίσκετε. Και μέσα στις έγνοιες σου να το ’χεις κι αυτό. Και να μένεις ταπί ολόκληρο το μήνα. Θα γινόταν κι αυτό κάποια στιγμή. Έχουν γεμίσει ξανά τα καφέ, οι πλατείες, οι μόλοι. 

Ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους. Επειδή, ως γνωστόν, είμαστε κι άνθρωποι οι Έλληνες που καθόμαστε σπίτι μας. Ε, τώρα ακόμη πιο πολύ. Δε συμμαζευόμαστε. Απ’ τα πιο ωραία, όμως, είναι τα λεγόμενα βράδια βεράντας. 

Αχ η βεράντα. Η υγρασία ακόμα σε χαμηλά επίπεδα, δροσούλα τη νύχτα. Βγάζεις άφοβα τα έπιπλα κήπου, αγοράζεις κι ένα καφάσι μπίρες και καλείς τα φιλαράκια σου. 

Ακόμη και τις καθημερινές το λίγο ξενύχτι παραπάνω το σηκώνει το κλίμα. Και για πέστε μου τώρα ποιο είναι το συμπέρασμα απ’ όλα αυτά. 

Ότι θα πάμε άπατοι στις εξετάσεις ίσως. Πως θα πουντιάσουμε απ’ τις αυθόρμητες εξορμήσεις μας στην πλαζ ή θα καούμε από την υπερέκθεση στον ήλιο.

 Ένα απ’ τα δύο. Κι ότι θα αδειάσουν οι τσέπες μας. Καλά αυτό το ’χουμε πια συνηθίσει. Κι αν όλα αυτά είναι καλά, υπάρχει και καλύτερο. Ξαναζωντανεύει ο μύθος του καλοκαιρινού έρωτα. 

Καλοκαιρινά φιλία, ραντεβού κι όλα τα συναφή. 

Ερωτευτείτε, φιλαράκια. Τώρα που μπορείτε. Μη μας πιάσει κάνας χειμώνας και μείνουμε στην απ’ έξω. Όπως και να ’χουν τα πράγματα, όλο αυτό το σκηνικό μας κάθεται μια χαρά.

 Είναι στο αίμα μας, γουστάρουμε, έτσι μεγαλώσαμε. 

Ο ήλιος δε μας λείπει ποτέ κι όταν αρχίζει ο καιρός να φτιάχνει είναι σχεδόν καλοκαίρι.

 Ας είμαστε συγκρατημένα ασυγκράτητοι, να περνάμε καλά κι όλα είναι εδώ. 

Εμείς τα φτιάχνουμε, εμείς τα προγραμματίζουμε κι εμείς τα μπαλανσάρουμε. 

Καλό καλοκαίρι, παιδιά.

Share:

Read More

Της καφετζούς το ασημωμα (σάτιρα)

Σηκώθηκα νυχτιάτικα τρέμοντας σαν το ψάρι
το πάπλωμα κατέβασα ξανά απ΄το πατάρι,
τι να μου κάνει η πικέ σαν κρύα λαμαρίνα
την ένοιωθα επάνω μου κι έχουμε Μάη μήνα . . .

Πρωί – πρωί στην αγορά γύριζα σαν τρελός
να αγοράσω κάστανα, δεν βρήκα δυστυχώς

και για σαλέπι έψαξα παντού αλλά δεν βρήκα

γαμώ την καταδίκη μου, μεσ’ το αμάξι μπήκα

άναψα το καλοριφέρ στο φουλ κι έβαλα μπρος,

κάπου μ’ έπιασε κόκκινο γυρνώ και τι να δω,

στο δίπλα αυτοκίνητο αυτός που οδηγούσε

πάνω απ΄τ΄άλλα γάντια του και μάλλινα φορούσε

την μάσκα του …ευλαβικά, και στο κεφάλι σκούφο

πρώτη φορά μου έβλεπα να οδηγάει ούφο!

Δεν είναι Μάιος αυτός, κάτι μας έχουν κάνει,

κάποιος γκαντέμης τριγυρνά? ή μας έχουν βασκάνει?

εδώ είναι Ελλάδα ρε γαμώ κι απ΄τον Απρίλη μήνα

γεμίζει η γη αρώματα, χαμόμηλο και κρίνα

γι αυτό προβληματίστηκα και πήγα το λοιπόν

σε φλιτζανού διάσημη να την συμβουλευτώ,

από την Σμύρνη η σκούφια της και όλα τα προβλέπει

όπως και να το κάνουμε το χάρισμα το έχει!

Μου έκανε έναν βαρύ, γύρισε το φλιτζάνι

και μόλις στράγγιξε καλά όλο το κατακάθι

τα είδε όλα η Σμυρνιά: « Πολλές γυναίκες μπρε

πω! πω! χαμός στο ίσωμα πως τις προφταίνεις ντε?

Μικρές, μεγάλες ,λεύτερες, χήρες και παντρεμένες

δεν λέω, αυτές σε κυνηγούν όλες σαν κολασμένες

αλλά κι εσύ βρε τζάνε μου; κάνε λιγάκι κράτει

από το ’να σηκώνεσαι και πας σ΄άλλο κρεβάτι.

Και ένα «Κάπα» καθαρό! μ΄αυτό ανήκει σ΄άντρα

Κυριάκος? Κούλης? φαίνεται με δυό μεγάλα μάτια

μαύρα μεγάλα ,πω,πω,πω λες κι είναι από κουζίνα

κι απ΄ ότι βλέπω κατοικεί μόνιμα στην Αθήνα

μα σε περνά πασάκα μου το δείχνει καθαρά

όλη την επικράτεια ο «Κάπα» την πηδά!

Ώπα? και δύο Αγγλικά γράμματα βλέπω εδώ

«Φού» «Μπού» (fb) τα δείχνει καθαρά, τι είναι πάλι αυτό?

έρχονται κατά πάνω σου κρατούν κι ένα ψαλίδι

για να σε « κόψουν » έρχονται και σ΄έχουν κόψει ήδη,

πρόσεχε βρε πουλάκι μου να μη τους προκαλείς

αυτοί χιούμορ δεν έχουνε και είναι αδαείς

το τι σημαίνει σάτιρα, τι είναι το «Εμμέτρως»

αυτά λοιπόν βλέπω εγώ, ασήμωνε και τέλος»

-«Κάτσε, εγώ για τον καιρό ήρθα μέχρι εδώ

τα άλλα όλα είναι γνωστά μα σε παρακαλώ

τι γίνεται με τον καιρό? τελειώνει και ο Μάης

και κάνει ένα ψωφόκρυο λες και είναι Γενάρης»

-«Για τον καιρό τι να σου πω? έτσι θα συνεχίσει

ο κόσμος φέτος δυστυχώς δεν θα παραθερίσει

εκτός, όπως βλέπω εδώ, εκτός αν πάει στην Χίο,

στου Αιγαίου την αρχόντισσα που πάνε δύο-δύο,

εκεί που όποτε κι αν πας κι ότι καιρό κι αν κάνει

είναι νησί παντός καιρού , οπότε μάνι – μάνι

με τους κατοίκους του νησιού οι ξένοι γίνονται ένα

κι όλοι μαζί απίστευτα περνούν κι ονειρεμένα!»

Αυτά μου είπε η φλιτζανού και σκέφτομαι και λέω

μήπως δεν πρέπει σήμερα να γράψω το «Εμμέτρως»

γιατί αν μου το κόψουνε χαμένος πάει ο κόπος

από την άλλη σκέφτομαι όλος αυτός ο κόσμος

που αγαπά την σάτιρα και θα το περιμένει

γιατί μια μέρα να χαθεί? γιατί να πα χαμένη?

Ρίσκαρα το λοιπόν κι εγώ οπότε ανελλιπώς

και σήμερα τα είπαμε «Εμμέτρως πλην σαφώς»

Ένας και μοναδικός Γιώργος Ψαρέλης!!

Share:

Read More

Εμπιστοσύνη στον Θεό

Σε ένα μεγάλο εμπορικό καράβι, υπήρχε και ένα Χριστιανόπουλο, το οποίο πάντα έλεγε: - Εάν θέλει ο Θεός, θα φτάσουμε στον προορισμό μας.
 Κάποια μέρα, ρωτήθηκε ο καπετάνιος από κάποιον ναύτη, πότε θα έφταναν στον προορισμό τους.
Εκείνος τον απάντησε, προσδιορίζοντας ημέρα και ώρα. Πετάχτηκε τότε το Χριστιανόπουλο και είπε: - Εάν θέλει ο Θεός. - Άντε φεύγα από εδώ, εσύ με τον Θεό σου!

Πάντα αυτό μας λες. Η μηχανή δουλεύει κανονικά και εμείς θα κανονίσουμε πότε θα φτάσουμε, τον παρατήρησε έντονα ο καπετάνιος.
Κάποτε είχαν φτάσει στη Νέα Υόρκη. Έμειναν εκεί μια μέρα και θα αναχωρούσαν την επομένη. Κάποιος ναύτης, ρώτησε τον καπετάνιο: - Καπετάνιε, πότε θα αναχωρήσουμε αύριο; - Έξι το πρωί, απάντησε εκείνος. - Εάν θέλει ο Θεός, τον διέκοψε το Χριστιανόπουλο.
 Ο καπετάνιος τότε τον αγριοκοίταξε και τον έβρισε. Έφυγε ο μικρός και προχώρησε παραπέρα και πέφτει από μια κάθετη σκάλα του καραβιού και έσπασε και τα δύο του πόδια.

Αρχισαν τότε οι άλλοι ναύτες να γελούν και να του λένε:- Γιατί δεν σε φύλαξε τώρα εσένα ο Θεός και σου έσπασε και τα δυο σου πόδια;
 Ο μικρός δεν μπορούσε να ταξιδέψει μαζί τους και εισήχθη σε νοσοκομείο της Αμερικής.
Την άλλη μέρα το πρωί έφυγε το καράβι, αλλά το βράδυ έπιασε φωτιά και κάηκε όλο το πλήρωμα! Τους συνδυασμούς που κάνει ο Θεός για να βοηθήσει έναν άνθρωπο, δεν μπορεί να τους φανταστεί η ανθρώπινη σοφία, γι' αυτό και πρέπει να έχει ο άνθρωπος, απόλυτη εμπιστοσύνη στον Θεό.

Δημήτριος Παναγόπουλος Ιεροκήρυκας †

Υ.Γ Συμφωνώ με την εμπιστοσύνη στον Θεό αλλά νομίζω είναι και σκληρό το παράδειγμα..

Share:

Read More

Το κάστρο του Καταρράκτη στη Χίο

Το κάστρο του Καταρράκτη βρίσκεται στη νοτιοανατολική Χίο, στην περιοχή του ομώνυμου εγκαταλελειμμένου χωριού, γνωστού σήμερα ως ≪παλαιός Καταρράκτης≫.
Το χωριό εγκαταλείφθηκε μετά από τον καταστροφικό σεισμό του 1881 και οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο κοντινό επίνειο της Αφαλερούς, το οποίο με την πάροδο του χρόνου πήρε το όνομα Καταρράκτης. Ο Αλέξανδρος Πασπάτης αποδίδει τη μετεγκατάσταση ≪ένεκα των πολλών επιπολαζόντων νοσημάτων…≫.

Το χωριό του Καταρράκτη ανήκε σε μια μεγάλη ο μάδα χωριών που εκτείνονται από την Καλλιμασιά μέχρι τα Νένητα και αποτελούσαν μία από τις πλέον πυκνοκατοικημένες περιοχές της υπαίθρου της Χίου. Το γόνιμο έδαφος με το ήπιο ανάγλυφο και η μαστιχοπαραγωγή ήταν οι βασικές αιτίες της μεγάλης ανάπτυξης της περιοχής.

 Τα κεφαλοχώρια, τουλάχιστον κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ήταν τα Νένητα και η Καλλιμασιά. 

Ο Καταρράκτης βρίσκεται στη μέση περίπου αυτής της περιοχής και ο αγροτικός του χώρος αναπτύσσεται στις γύρω πλαγιές.

Η περιοχή είναι γνωστή στην έρευνα από τον Ι. Ναό του Αγίου Ιωάννου του Αργέντη, που βρίσκεται 250 μ. νοτίως του κάστρου, από την άλλη πλευρά του χειμάρρου Καταρράκτη. Ο νάρθηκας του ναού χρονολογείται στον 14ο αιώνα2, ενώ ο κυρίως ναός είναι κατασκευή του 1841, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή. Ο ναός πιθανότατα ανήκε σε μικρό μοναστήρι, ιδιοκτησίας της οικογένειας Αργέντη, από το οποίο σώζονται λίγες ισόγειες αποθήκες, και ο πύργος της μονής, ο οποίος σε μεταγενέστερη φάση είχε μετατραπεί σε κελί. Ο συγκεκριμένος πύργος δεν έχει μελετηθεί και δεν αποτελεί αντικείμενο αυτής της παρουσίασης.

Κάστρο Καταρράκτη. Ενδεικτική τομή υφιστάμενης κατάστασης και γραφική αποκατάσταση

Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Κάτοψη στο επίπεδο του ορόφου

Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Τοπογραφικό διάγραμμα της ευρύτερης περιοχής. & Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Κάτοψη στο επίπεδο του ισογείου.

Το κάστρο του Καταρράκτη δεν έχει αποτελέσει έως σήμερα αντικείμενο έρευνας, ενώ και οι λίγες αναφορές στο παλαιό χωριό δεν μνημονεύουν καν την ύπαρξη
οχυρού. Δύο απλές αναφορές στο οχυρό έχουν μέχρι ήμερα εντοπισθεί.

Το φυσικό ανάγλυφο

Το κάστρο του Καταρράκτη βρίσκεται στην άκρη ενός πλατώματος που εποπτεύει τον χείμαρρο Καταρράκτη, φυσικό πέρασμα από τη Χώρα προς τα Νένητα .
Ο χείμαρρος, με την απότομη πλαγιά που σχηματίζει, περικλείει το κάστρο από τη νοτιοδυτική, τη νότια και τη νοτιοανατολική πλευρά, υποβοηθώντας φυσικά την
οχύρωση. 

Στα δυτικά και στα ανατολικά το έδαφος συνεχίζει στην ίδια στάθμη με αυτή του κάστρου, ενώ προς τα βόρεια με ήπια κλίση ξεκινά να ανυψώνεται σε στάθμη υψηλότερη από αυτή του κάστρου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι έξω από τα σήμερα σωζόμενα τείχη, προς τα βόρεια, παρεμβάλλεται μία σχεδόν επίπεδη ζώνη πλάτους περίπου 15 μ. μετά από την οποία ξεκινά η κλίση του εδάφους. Όλη η περιοχή σήμερα καλύπτεται από καλλιέργειες σκίνων και άγρια βλάστηση.

Η δομή του κάστρου

Από το κάστρο του Καταρράκτη σήμερα σώζονται δύο πεταλόσχημοι πύργοι και τμήματα των τειχών γύρω απόαυτούς (εικ. 2). Ο ένας πύργος βρίσκεται στη βόρειαγωνία του κάστρου και ο άξονάς του, που είναι η διαγώνιος των τειχών έχει κατεύθυνση βόρεια - βορειοδυτικά (εικ. 3). Ο δεύτερος πύργος βρίσκεται επάνω στην ευθεία των τειχών και ο άξονάς του, κάθετος στο τείχος, έχει κατεύθυνση δυτική (εικ. 5). Δυστυχώς, σήμερα δεν είναι ορατά σαφή ίχνη των τειχών στην περιοχή πέραν
των πύργων, εκτός από μια καλοχτισμένη λιθοδομή που διακρίνεται σε μία, ας υποθέσουμε, ανατολική γωνία του κάστρου. Μια αρχαιολογική έρευνα με τομές θα μας
έδινε για το θέμα του σχήματος του κάστρου σαφεισπληροφορίες. Ωστόσο, συνδυάζοντας τα σωζόμενα τμήματα και τους περιορισμούς του φυσικού ανάγλυφου δεν είναι παράλογο να υποθέσει κανείς ότι το κάστρο κάλυπτε μια περιοχή με τραπέζιο σχήμα, εμβαδού περίπου 1.000 μ.2, με ενδεικτικές διαστάσεις πλευρών 42 μ. και βάσεων 32 μ. και 12 μ. η μεγάλη και μικρή αντίστοιχα.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι το σχήμα που παρουσιάζεται στην εικόνα είναι ενδεικτικό και σκοπό έχει μόνο να δείξει προσεγγιστικά τη διατιθέμενη για οχύρωση περιοχή.
Ο δυτικός πύργος, που είναι και ο καλύτερα διατηρούμενος, έχει μήκος 8,80 μ. και πλάτος 8,00 μ. Στο ισόγειό του δημιουργείται θολωτό δωμάτιο με κυμαινόμενο πλάτος από 1,90 έως 1,50 μ. και βάθος 5,70 μ. Το εσωτερικό καθαρό ύψος του δωματίου είναι περίπου 4,30 μ.,αν και σήμερα δεν διακρίνεται το δάπεδο του χώρου.

 Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Γενική άποψη του κάστρου από τα νότια. Στα αριστερά διακρίνεται ο δυτικός πύργος.

Στις μακρές πλευρές ανοίγονται δύο ορθογώνιες κόγχες, ενώ με σαφήνεια διακρίνονται τα ίχνη από τους στροφείς που συγκρατούσαν τα δύο φύλλα που έκλειναν την είσοδο. Οι τοίχοι έχουν μέσο πάχος 3,00 μ. και είναι κατασκευασμένοι από τον τοπικό χαρακτηριστικό λίθο με το υπόλευκο χρώμα.

 Στη λιθοδομή έχει χρησιμοποιηθεί ασβεστοκονίαμα, ενώ στις παρειές της τοιχοποιίας μεταξύ των λίθων παρεμβάλλονται τοπικά και θραυσμένα κεραμικά. Ο θόλος είναι κατασκευασμένος από πλακοειδείς τοπικούς λίθους.
Στον δυτικό πύργο διακρίνεται όροφος που καλυπτόταν από καμάρα, της οποίας μικρό τμήμα σώζεται στη βόρεια πλευρά του πύργου. Το πλάτος του τοίχου στον όροφο ήταν περίπου 2,20 μ., ενώ το πλάτος του δωματίου του ορόφου πρέπει να ήταν περίπου 3,80 καιτο ύψος της κορυφής της καμάρας από το δάπεδο περίπου 4,00 μ. Συνολικά, το δώμα του πύργου πρέπει να περίπου στα 10,50 μ. από το έδαφος εξωτερικά του κάστρου και σε αυτό θα πρέπει να προστεθεί το ύψος του στηθαίου ή των επάλξεων που πιθανότατα είχε (εικ. 12). 

Στο δωμάτιο του ορόφου διακρίνεται η μία παρειά ενός τοξωτού παραθύρου, περίπου στον άξονα του πύργου.
Λόγω της θέσεως του πύργου κατά μήκος των τειχών και όχι σε γωνία, καθώς και του μικρού μεγέθους του οχυρού, είναι βάσιμο να υποθέσουμε ότι αυτός σχετιζόταν με την πύλη του οχυρού.

Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Άποψη του δυτικού πύργου από τα νοτιοδυτικά. Με διακεκομμένη γραμμή διακρίνεται η γωνία μεταξύ πύργου και τείχους που συνεχίζει προς τα νότια & Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Άποψη του δυτικού πύργου από το εσωτερικό του κάστρου

Ο βόρειος πύργος σώζεται σε χειρότερη κατάσταση(εικ. 4). Το βάθος του είναι περίπου 10,00 μ. και το πλάτος του 9,00 μ., ενώ το δωμάτιο που σχηματίζεται στο ισόγειο έχει πλάτος λίγο μεγαλύτερο από τον δυτικό πύργο, 2,70 μ. και βάθος 6,00 μ. (εικ. 10). Σώζονται τα ίχνη από την καμάρα που κάποτε στέγαζε το δωμάτιο, αφήνοντας ένα εσωτερικό ύψος περίπου 5,50μ. αλλά τίποτα δε σώζεται από τις κατασκευές στον όροφο, εφ’ όσον αυτές υπήρχαν.

Τα τείχη που σώζονται είναι πλάτους 3,20 μ., εκτός από το τείχος νοτίως του δυτικού πύργου όπου δεν σώζεται η εσωτερική παρειά. Όλα σώζονται σε μικρό ύψος και είναι αδύνατη η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη μορφή τους.

Στο εσωτερικό της περιοχής που φαίνεται να περικλείει το κάστρο είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς με ασφάλεια κατασκευές χωρίς να τις συγχέει με τις ξηρολιθοδομές διαμόρφωσης των καλλιεργειών και τους λιθοσωρούς που σχηματίζουν οι πέτρες κατά τον καθαρισμό των χωραφιών. Εντυπωσιακή είναι μια μεγάλη θέση λατόμευσης (πελεκανιά) που υπάρχει κοντά στον δυτικό πύργο. Δυστυχώς η βλάστηση δεν αφήνει περιθώρια για ασφαλή συμπεράσματα.

Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Άποψη του εσωτερικού του δυτικού πύργου, στη στάθμη του ισογείου & Χίος. Κάστρο Καταρράκτη. Ενδεικτική εικόνα της λιθοδομής από τον βόρειο πύργο

Έξω από το κάστρο και κυρίως προς τα βόρεια και τα ανατολικά η περιοχή είναι διάσπαρτη από τα υπολείμματα των κατοικιών του χωριού, κάτω από το σημερινό επίπεδο του εδάφους. Σε πολλά από αυτά σώζονται πλήρεις θόλοι, τοίχοι και ανοίγματα καταχωμένα ανάμεσα στα χαλάσματα. Βορείως του κάστρου βρίσκονται τα εντυπωσιακά ερείπια ενός ναού, με τις χαρακτηριστικές κόγχες στην όψη. Λόγω του μεγέθους πιθανόν πρόκειται για τη χωριοκλλησιά, τον Σωτήρα Χριστό, ή μια
από τις άλλες δύο που αναφέρονται τη Χωριοπαναγιά και τον Άγ. Νικόλαο4.

Ιστορικές πληροφορίες

Το χωριό του Καταρράκτη αναφέρεται για πρώτη φορά από τον πρόξενο της Βενετίας στη Σμύρνη Francesco Lupazzolo, το 1638 ως ένα από τα κυριότερα χωριά5. Ο Lupazzolo μας δίνει και ένα από τα σημαντικότερα ντοκουμέντα για το κάστρο, ένα σκαρίφημα, στο οποίο παρουσιάζεται ο τειχισμένος οικισμός με εξωτερικό περίβολο και πύργους, στην άκρη του οποίου βρίσκεται
δεύτερο, εσωτερικό οχύρωμα με πύργους, μέσα στο οποίο ορθώνεται κεντρικός πύργος6.

Ο Γάλλος περιηγητής Jean de Thevenot το 1656 αναφέρει τον Καταρράκτη ως ≪κάστρο κτισμένο ευφυώς επί του όρους από των χρόνων των Γενουατών≫ καθώς επίσης και ότι ≪ …το κάστρο εκυβερνάτο υπό των κυρίων della Rocca όπως συμπεραίνει κανείς από τους θυρεούς
των, ευρισκομένων εκεί…≫. Για το χωριό ο Thevenot
αναφέρει ότι είχε 1500 κατοίκους, ένας μεγάλος αριθμός συγκριτικά με τα υπόλοιπα χωριά7. Ο Ναπολιτάνος γεωγράφος Francesco Piacenza το 1688, πιθανόν επαναλαμβάνοντας τον Thevenot αναφέρει τα ίδια περί των della Rocca8.

Ο Δημήτριος Ροδοκανάκης στο έργο του Χίος - Ιουστινιάναι αναφέρει το 1484 τον ≪… Αντώνιο, υιό του Ιωάννου Βαπτιστού Λαζαρίνου Ρόκκα - Ιουστινιάνι …όστις ανήγειρεν ιδία δαπάνη το κατά το μαστιχόχωρον Καταρράκτης όπου εκέκτητο πολλά κτήματα, μέχρι σήμερον θαυμαζόμενον κατηρειπωμένον φρούριον≫9. Δυστυχώς ο Ροδοκανάκης δεν αναφέρει από πού έχει την
τόσο αξιόλογη πληροφορία της χρονολογίας.

Ο Αλέξανδρος Πασπάτης στο Χιακό Γλωσσάριο
του 1888 περιπλέκει τα πράγματα αναφέροντας ότι οι
κάτοικοι έμεναν στην Αφαλερού ή Φαλερού, στο επίνειο δηλαδή, το οποίο ήταν και ασφαλές καταφύγιοπειρατών. ≪Μετά την έξωσιν των Γενουηνσίων, οι κατοικού ντες την παραλίαν ταύτην, ανήγειραν εν τόπω μεσογειοτέρω το χωρίον των και ούτω ελευθερώθησαν
από τους λυμαίνοντας το τόπον πειρατάς≫10.

Ο Γεώργιος Ζολώτας φαίνεται ότι δεν είχε δει ποτέ το κάστρο, μιας και αναφέρει ότι το χωριό είναι επί της διαβάσεως που έρχεται από τη Διδύμα και ότι δεν σώζεται κανένα ίχνος από οχυρό ή πύργο. Ωστόσο αναφέρει ότι το κάστρο είχε διπλό περίβολο και τάφρο (τη ≪σούδα≫ που αναφέρεται στους κώδικες του χωριού), καθώς και ισχυρότατο πύργο. Αναφέρει μάλιστα ως αιτία εγκατάλειψης του χωριού την καταστροφή του 1822. 

Ως κτήτορα αναφέρει τον Ιωάννη Ιουστινιάνη della Roc ca12 όνομα το οποίο βάσει του γενεαλογικού δέντρου που δημοσιεύει ο Ροδοκανάκης πιθανόν αντι στοιχεί σε πατέρα, αδελφό ή υιό του Αντωνίου στον οποίο έγινε αναφορά προηγουμένως.

Μια επιπλέον πληροφορία που προσθέτει ο Ζολώτας, χωρίς και πάλι να αναφέρει την πηγή της είναι ότι το Παλαιόκαστρο της Καλλιμασιάς διαλύθηκε όταν δημιουργήθηκε το χωριό Καταρράκτης, καθώς και ότι ο Καταρράκτης ήταν το κέντρον και η έδρα των χωριών του νοτιοανατολικού τμήματος της Χίου. 

Σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο είναι μια φωτογραφία του λευκώματος των ερειπίων της Χίου συνεπεία του σεισμού του 1881 των αδελφών Καστάνια.

Στη φωτογραφία που έχει ληφθεί από τα νότια παρουσιάζεται ο δυτικός πύργος, σε όλο του το ύψος, με πιθανόν τειχισμένες πολεμίστρες. Στο δεξί άκρο της φωτογραφίας πιθανόν διακρίνεται το τείχος και η άκρη ενός νοτιοανατολικού πύργου, χωρίς όμως να μπορούμε να το ισχυριστούμε αυτό με ασφάλεια, μιας και η ποιότητα της φωτογραφίας και το βάθος πεδίου μπορεί να μας εξαπατά.

Συμπεράσματα - Χρονολόγηση

Πέραν των ιστορικών αναφορών που είδαμε παραπάνω, για τη χρονολόγηση του κάστρου του Καταρράκτη ενδεικτικό στοιχείο είναι το σχήμα των πύργων. Πεταλό-σχημους πύργους συναντάμε στη ρωμαϊκή και βυζαντινή οχυρωματική, ενώ στη δυτική Ευρώπη απαντάται για μια μακρά χρονική περίοδο και σε όλες τις περιοχές.

Ήδη στα τείχη της Avilla της Ισπανίας έχουμε πεταλόσχημους πύργους, κατασκευασμένους το 1090-1100, εντελώς ασυνήθιστους για την εποχή τους. Από άλλα παραδείγματα ενδεικτικά αναφέρουμε τους μεγάλους πύργους της νότιας πλευράς στο Κρακ των Ιπποτών στη σημερινή Συρία κατασκευασμένους μάλλον μεταξύ του 1196 και του 1201, τους πύργους σε κάστρα που έκτισε ο Εδουάρδος κατά την κατάκτηση της Ουαλίας, όπως το Beaumaris και το Harlech (1283-1290), τους
πεταλόσχημους πύργους στην Carcassone την ίδια περίοδο, τον πύργο του Piccinino στο Castello Varese Ligure στη Λιγουρία (α΄ μισό του 15ου αιώνα) και τους πύργους στη Beersel στο Βέλγιο του 149121.

Στη Χίο που ίσως έχει περισσότερο ενδιαφέρον, πεταλόσχημους πύργους έχουμε στην πρώτη από τις σήμερα διακρινόμενες φάσεις των τειχών του κάστρου της Βολισσού και στο Κάστρο της Χίου στον εσωτερικό σήμερα πύργο του μέσου της βορειοδυτικής πλευράς (πύργος Ι κατά Μαμαλούκο ή Gκατά Dal Mas), καθώς και στους δύο προμαχώνες (θέσεις Δ και Ε) του βορειοδυτικού προτειχίσματος.
 To κάστρο της Βολισσού είναι κατ’ ουσίαν αχρονολόγητο, μιας και δεν γνωρίζουμε εάν
το κάστρο που κατέκτησε ο Vignoso το 1346 έχει κάποια σχέση με αυτό που σήμερα βλέπουμε. Ο μεγάλος βορειοδυτικός πύργος του κάστρου της Χίου στη θέση Ι φαίνεται ότι ανήκει στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα22, ενώ οι πύργοι στις θέσεις Δ και Ε είναι πιθανόν λίγο
προγενέστεροι, πάντως σίγουρα αρκετά μετά από το
1425, όταν κατασκευάστηκε ο τετράγωνος πύργος στη θέση Δ τον οποίο κάλυψε ο πεταλόσχημος προμαχώνας του προτειχίσματος.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα παραπάνω, η χρονολογία που αναφέρει ο Ροδοκανάκης ως χρόνο κατασκευής του κάστρου, το 1484, δεν έρχεται σε αντίθεση με τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του, μιας και συναντάμε πύργους της ίδιας μορφολογίας στο β΄ μισό του 15ου αιώνα στο νησί. 

Το γεγονός ότι ο σχολαστικός Buendelmonti το 1422 δεν αναφέρει καθόλου τον Καταρράκτη, όπως και το ότι δεν αναφέρεται σε κανένα από τους καταλόγους των οφικίων των καστελλάνων που είναι δημοσιευμένοι έως και το 1443, ενισχύει την υπόθεση της χρονολόγησης στο β΄ μισό του 15ου αιώνα.

Κλείνοντας, αξίζει να αναφερθούμε στη σχέση του οχυρού του Καταρράκτη με το αμυντικό σύστημα της Χίου. Η ύπαιθρος της Χίου κατά την περίοδο της Γενουατοκρατίας είναι οργανωμένη αμυντικά με κάστρα που διαθέτουν φρουρές (όπως το κάστρο της Βολισσού και των Απολύχνων), οχυρώματα που λειτούργησαν ως πόλοι διοικητικής και οικιστικής ανάπτυξης, ανεξάρτητους ιδιωτικούς πύργους της υπαίθρου που δεν εξελί χθηκαν σε οικιστικά κέντρα, και το γνωστό περιμετρικό δίκτυο των βιγλών.

Το μέγεθος του Κάστρου του Καταρράκτη είναι πολύ κοντά στις διαστάσεις των αρχικών οχυρών των χωριών όπως το Πυργί (38 × 43 μ.), τα Μεστά (44 × 46 μ.) και η
Καλαμωτή (46 × 34 μ.), αυτών που σήμερα θεωρούμε, μάλλον λανθασμένα, εσωτερικούς περιβόλους. Στην περίπτωση του Καταρράκτη, έχουμε την ίδρυση ενός
τέτοιου οχυρού με περιμετρικό τείχος και πύργους, προ στατευμένη πύλη και εσωτερικά κεντρικό πύργο, που εμφανίζεται ξεκάθαρα στο σκαρίφημα του Lupazzolo.

Το οχυρό διέθετε τα αναβαθμισμένα οχυρωματικά μέσα της εποχής του, όπως πεταλόσχημους πύργους που έχουν μεγάλη προβολή στη διαγώνιο και επιτρέπουν καλύτερη πλαγιοκάλυψη του τείχους σε σχέση με τους κυκλικούς, πλάτος πύργων σχεδόν διπλάσιο (8,85 στον Καταρράκτη, 4,40 μ. στο Πυργί), τείχος κατά πολύ παχύτερο από αυτό των προαναφερθέντων οχυρών (3,20 στον Καταρράκτη, 1,50 μ. στο Πυργί) και καλά επιλεγμένη φυσικά οχυρή θέση. Πρόκειται, δηλαδή, για ένα καλοσχεδιασμένο οχυρό της πρώιμης εποχής του πυροβολικού, που ιδρύθηκε μάλλον για τον ίδιο λόγο που δημιουργήθηκαν 100 με 150 χρόνια πριν από αυτό τα κεντρικά οχυρά που μετέπειτα εξελίχθηκαν σε χωριά: προκειμένου να οργανώσει την παραγωγή στην γύρω ύπαιθρο, να προστατεύσει ένα φυσικό πέρασμα και να λειτουργήσει συν τω χρόνω ως πόλος έλξης για εγκατάσταση κατοίκων κοντά σε αυτό.

Το σκαρίφημα του Lupazzolo, 150 χρόνια μετά, δείχνει με σαφή τρόπο τη δημιουργία του οικισμού γύρω από το οχύρωμα, ο οποίος με τη σειρά του προστατεύθηκε αργότερα από οχυρωματικό περίβολο.

Αυτό που πιθανόν διαφέρει στον Καταρράκτη σε οχύρωμα, ο οποίος με τη σειρά του προστατεύθηκε αργότερα από οχυρωματικό περίβολο.
Αυτό που πιθανόν διαφέρει στον Καταρράκτη σε σχέση με τα οχυρώματα των άλλων χωριών είναι η ύπαρξη συγκεκριμένης οικογένειας ως κτητόρων. Εφ’ όσον αληθεύουν οι αναφορές στους della Rocca, έχουμε είτε την ασυνήθιστη ανάρτηση των οικοσήμων του επιφορτισμένου από τη Μαόνα για την οικοδόμηση επιτρόπου, είτε την ιδιωτική κατασκευή οχυρού σε ευρύτερη περιοχή ιδιοκτησίας του οίκου των della Rocca. Εάν συμβαίνει το δεύτερο, σημαίνει ότι έχει επέλθει μια σημαντική διαφοροποίηση στην πολιτική γης της Μαόνας που 100 περίπου χρόνια πριν, το 1373, δεχόταν ως γενικό κύριο των γαιών του νησιού την Δημοκρατία της Γένοβας

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΒΟΥΡΝΟΥΣ

Αρχιτέκτων Μηχανικός

ΗΡΩΣ ΚΤΙΣΤΗΣ

μ ν ή μ η

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΜΠΟΥΡΑ

Υ.Γ  Ευχαριστώ τον κ Μανώλη Βουρνού για την άδεια του να δημοσιεύσω αυτό το έργο για τον Παλιό Καταρράκτη, και ένα ευχαριστώ που από όλη την Χίο διάλεξε το κάστρο του Καταρράκτη!

 Έχουν γραφτεί πολλά έργα, πάνω από 50 αρχιτέκτονες από την Ελλάδα αλλά και από το εξωτερικό για διάφορους αρχαιολογικούς τόπους εις μνήμη του κ Χαράλαμπου Μπουρα.

© 2018 Εκδοτικός Οίκος ΜΕΛΙΣΣΑ

ISBN (Τόμος I) 978 960 204 374 5

Share:

Read More