The village!

Ο Καταρράκτης σήμερα είναι ένα από τα ωραιότερα χωριά της Χίου.

Ο Καταρράκτης αναγνωρίστηκε ως κοινότητα με Βασιλικό Διάταγμα το 1917.

Πήρε το όνομά του από τους Καταρράκτες που σχηματιζόταν παλιά στην περιοχή της Παναγιάς της Ρουχουνιώτισσας, κοντά στο Παλιό Χωριό

Ήταν Δήμος Ανέμωνα, Έγινε Δήμος Ιωνίας και τώρα Ο Καλλικράτης το έκανε Δήμος Χίου.

Ο Καταρράκτης είναι ένα παράκτιο χωριό απόστασης 17 χιλιομέτρων νότια από την πόλη της Χίου, με ένα μικρό και όμορφο λιμάνακι με ψαρόβαρκες .

Ο Πληθυσμός του Καταρράκτη στις επίσημες απογραφές,

`Eτος :
1920    614 κάτοικοι
1921    733 κάτοικοι   
1928    749 κάτοικοι
1940    729 κάτοικοι
1951    645 κάτοικοι

1961  610 κάτοικοι

1971  491 κάτοικοι

1981  452 κάτοικοι

1991  453 κάτοικοι

2001  425 κάτοικοι

Το σημερινό χωριό, αλλιώς και Καλαμάγρα, μπορεί στη σύγχρονη εποχή να άρχισε να κατοικείται σταδιακά μετά από τον καταστροφικό σεισμό του 1881, αλλά υπάρχουν μαρτυρίες κι ευρήματα που αποκαλύπτουν ότι κατοικείτο από τα αρχαία χρόνια. Ο όρμος ονομάζεται Αφαλερού. ( Το όνομα «Φαλερού» μπορεί να ετυμολογηθεί με κάποια βεβαιότητα από το <Βολερού>. Οι Βολεροί ήταν βυζαντινή οικογένεια «εν γένει σημαίνοντες, ων κλάδος και εν Χίω».  σκάβοντας οι πρώτοι κάτοικοι  που κατέβηκαν βρήκαν ερείπια αρχαίου ναού.

Ένας τόπος γεμάτος ομορφιές.
Το χωριό συνδυάζει το πράσινο του βουνού και του κάμπου, με το γαλάζιο του πελάγου.

Σε ολόκληρη την περιφέρεια του Καταρράκτη έχουμε  ελιές, με ωραιότατες
κουρμάδες σχοίνους,  αμυγδαλιές και τα οπωροφόρα δέντρα Πορτοκαλιές, Μανταρινιές Λεμονιές  και σύκα

Σε παλιότερες εποχές στα προϊόντα του Καταρράκτη συγκαταλέγονταν και ο καπνός του οποίου η καλλιέργεια σταμάτησε με τη δημιουργία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου το 1939,

Είναι πραγματικά απόλαυση να βλέπει κανείς την καταπράσινη περιοχή γύρω απ' το χωριό

Ακόμα μεγάλη ωφέλεια προσφέρουν τα δέντρα και στην συγκράτηση των νερών της βροχής, στην περίπτωση πλημμύρας, που για τονΚαταρράκτη υπάρχει η εμπειρία του 1953.

Το κλίμα του χωριού είναι αρκετά καλό το χειμώνα όμως το
κρύο είναι διαπεραστικό και υπάρχει υγρασία

 Το καλοκαίρι η ζωή
στο χωριό είναι θαυμάσια σε συνδυασμό και με την ομορφιά της θάλασσας.

Η αρμύρα της θάλασσας το δροσίζει, το αεράκι των λόφων το αγκαλιάζει, η ήρεμη βλάστηση που αγαλλιάζει την ψυχή σου είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που θα βρείτε στον ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗ.

Ένα από τα πρώτα τεχνολογικά μέσα που μπήκε  το τηλέφωνο το 1935 Τηλέφωνο με μανιβέλα.

         Το ρεύμα ήρθε το 1959 με 1960.

  πρίν και μετά σε μια εικόνα

Στη μέση το χωρίζει ο ποταμός,

 που δίνει την ονομασία σε δύο χωριά την Κουκούλα ή Καλαμάγρα από τη βόρια πλευρά, και το Λιμάντι από τη νότια ακόμα και το Πέρα Χωριό, ανάλογα σε ποια πλευρά του χωριού βρίσκεσαι.

Η κεντρική γέφυρα του ποταμού κατασκευάστηκε το 1925-28.

 Παλιότερα περνούσαν τον ποταμό πατώντας πάνω σε ένα μαδέρι. Μετά τις καταστροφές του 1952, επιστρατεύτηκε και πάλι το μαδέρι. Το 1982 ξαναφτιάχτηκε το γεφύρι κανονικά με τσιμέντο το οποίο διαπλατύνθηκε και ενισχύθηκε  έτσι συνδεθήκαν πάλι η δυο πλευρές του χωριού  

Παλιότερα μάζευε όλα τα νερά από τα γύρω χωριά. Των Οκτώβριο του1952 πλημμύρισε κι έκανε μεγάλες υλικές ζημιές στο χωριό. Είναι όμως κι ένα από τα στολίδια του. Τα τελευταία χρόνια εξυπηρετεί και σαν χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το  υψόμετρο του χωριού είναι 10 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

Ο Καταρράκτης είναι κτισμένος στο κάτω μέρος μιας πλαγιάς.

Συνδέεται με τα γειτονικά μεγάλα χωριά Καλλιμασιά (προς τα βόρεια) και Νένητα προς τα νότια.

Η Εκκλησία  η χωριοεκκλησιά του Καταρράκτη τιμάται σήμερα στο όνομα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και είναι χτισμένη πάνω σε ομώνυμο βυζαντινό ναό των Φαλερού που αποκαλύφθηκε το 1881.
Ο Καταρράκτης αναφέρεται από όλους τους Γενουάτες ως κάστρο ισχυρό και αξιόλογο, χτισμένο από τον Ιωάννη Della Rocca-Giustiniani

Το παλαιό χωριό όμως ήταν κτισμένο  στο επάνω μέρος της πλαγιάς, πάνω στον κύριο δρόμο Καλλιμασιάς-Νενήτων.

Μετά τον σεισμό του 1881 δεν σώζεται σχεδόν τίποτα παρά μόνο κάτι ερείπια .

Σήμερα βρίσκεται εγκαταλελειμμένος, αν και  αποτελέσει πόλο έλξης από τουρίστες που βλέπουν την Ταμπέλα Αρχαιολογικός Χώρος

Έχει διάφορα εκκλησάκια στην περιοχή  με τα ποιο γνωστά σε όλους την Παναγία την ρουχουνιωτισα που ήταν παλαιό  μοναστήρι και έχει αξιοποιηθεί και έχει γίνει ένα περίφημο μέρος που η επισκέπτες εάν πάνε μια φορά μετά ξαναπάνε συνέχεια και γιορτάζει τον δεκαπενταύγουστο με το ξακουστό πανηγύρι μετά την λειτουργία.

Και επίσης  τον Αγ. Γιάννη τον Αργέντη ένα βυζαντινό μνημείο που ;;;;; ακόμα κρατάει !!

Μετά την καταστροφή του Καταρράκτη από το σεισμό του 1881,Οι κάτοικοι αποφάσισαν να κατέβουν στην παραλία. Όταν οι κάτοικοι του Π. Χωριού ήλθαν στην παραλία και έσκαβαν προκειμένου να χτίσουν τα σπίτια τους, βρήκαν πολλά μάρμαρα, ιονόκρανα και ολόκληρες κολώνες «αρχαιότατης τέχνης.

Οι λοιμώδεις ασθένειες την εποχή αυτή ήταν διαδεδομένες σε μεγάλη έκταση.

 Οι κάτοικοι δε τους έδιναν διάφορα ονόματα όπως, πανούκλα, σκουρδούλα, λοιμική, θανατικό και μεγάλο θανατικό. Οι αρρώστιες αυτές ήταν αγιάτρευτες, και γι' αυτό έξω από κάθε χωριό υπήρχαν τόποι όπου άφηναν τους αρρώστους να πεθάνουν.

 Τους χώρους αυτούς τους ονόμαζαν Λαζαρέτα, Σπιτάλια ή Σκουρδουλόμαντρες.

Ο Παλιός  Καταρράκτης είναι κατασκεύασμα της περιόδου «μετά την
έξωσιν των Γενουησίων» (1566) και σαν κατασκεύασμα της περιόδου
αυτής έχει και τα χαρακτηριστικά των χωριών της παραπάνω περιόδου.

Το 1301 η Χίος ήταν ορμητήριο των Πειρατών

 Ο δε βενέδικτος αδελφός του Εμμανουήλ Ζαχαρίας οπου οι Ζαχαρίαι δινάστες της Χίου και επανομαζομαινοι di Castro η di Castelo της ΙΓ’ εκατοντατεριας Γενουατων κοκ.

Άσπονδος εχθρός των μουσουλμάνων και συνεργών του πάπα βονιφατίου Η’

Bonifatius VIII Grabstatue

 είχε κάνει σταυροφορία που απέτυχε και λόγου της ζήλιας του των θαλάσσιων ιταλικών κρατών και για να παύσει η κατάσταση που επικρατούσε στην Χιο είπε στον αυτοκράτορα Ανδρόνικο να στείλει αρκετό στρατό και σημειολογικά<< αρκετην φρουραν>> η να του παραδώσει το νησί και επειδή δεν απάντησε αμέσως κατέλαβε αυθαίρετα το νησί. Βέβαια μετά πήρε απάντηση ότι του παραχωρείτε για μια δεκαετία…..  πέθανε το 1307

Οι Γενουάτες, κυβέρνησαν ολόκληρο τον 14ο αιώνα και φύγανε απο την Χίο το 1566.
(1346-1566)

(Codex Latinus Parisinus, 1395)

Στον Καταρράκτη υπήρχαν πύργοι , αλλά και διάφορες άλλες οχυρώσεις, κατασκευάσματα των Γενουατών, όπου οι κάτοικοι έβρισκαν καταφύγιο από τις επιδρομές των πειρατών, προστατεύοντας έτσι όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τα υπάρχοντα τους.

Στους Πύργους αυτούς φύλαγαν σκοπιές. Σε κάθε έναν απ' αυτούς υπήρχε ένας βιγλάτορας (σκοπός). Εδώ φύλαγαν μέρα και νύχτα. Στην περίπτωση που έβλεπαν κανένα ύποπτο πλοίο, αμέσως ειδοποιούσαν δίνοντας σήμα, και έτσι οι χωρικοί έπαιρναν τα όπλα ή κλείνονταν μέσα στο χωριό.

Εκτός από τα οχυρωματικά έργα, οι Γενουάτες κατασκεύαζαν και υδραγωγεία (πιθανότατα το παλιό «πλακωτό» να είναι Γενουατικής κατασκευής).

Ο παλιός Καταρράκτης ήταν χτισμένος σε ύψωμα. Εδώ δέσποζε το κάστρο, το οποίο χτίστηκε το 1484 με χρήματα του Αντωνίου della Roccha-Gustiniani. Η πόρτα του κάστρου ήταν  χαμηλή και στενή για λόγους περισσότερης ασφάλειας. Γύρω - γύρω στον τοίχο του κάστρου, υπήρχαν  οι πολεμίστρες που περνάνε το πάχος ενός μέτρου μέχρι να βγουν και να σημαδέψουν τον εχθρό.

Το κάστρο μαζί με το πυργόπουλο παραμένει ακόμη και σήμερα
πολεμώντας τη φθορά του χρόνου.

Την περίοδο της Γενουατικής κατοχής, ο Καταρράκτης είχε περισσότερους από 1500 κατοίκους, 20 ιερείς και 16 εκκλησίες" επίσης
είχε ένα αντρικό μοναστήρι αφιερωμένο «εις την Μακαρίαν Παρθένον» και ένα γυναικείο αυστηρού κανόνος.

Η μα­κα­ρί­α Παρ­θέ­νος Μα­ριάμ με την  Ε­λι­σά­βετ έ­χον­τας μέ­σα στα σπλά­χνα τον σωτήρα

Όπως προαναφέραμε, στον Καταρράκτη ανήκει και το μοναστήρι του Ρουχουνιού,

 το οποίο ήταν αντρικό,χτίστηκε το ΙΖ' αιώνα.

 Το μοναστήρι λεγόταν και «Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου», ήταν
δε ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια της Χίου ότι τα αυτοδιοικούμενα αποσπάσματα των ζεϊμπεκιών, μαζί με τους εντοπίους Τούρκους, κατάσφαξαν τους καλόγηρους της Ι. Μονής του Ρουχουνιού .

Πηγές:
Ο ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΗΣ ΤΗΣ ΧΙΟΥ  <<ΚΩΝ/ΝΟΣ Α ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΣ >> 1986.
THE COINS OF THE GENOESE RULERS 1314-1329 << PAUL LAMBROS>>1968
ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΣΤΩΝ ΤΗΣ ΧΙΟΥ <<ΠΑΥΛΟΥ ΛΑΜΠΡΟΥ>> 1886
Οι εικόνες της Repubblica di Genova.png ,Bonifatius VIII Grabstatue, είναι από το ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ
Αλλες πηγές : pathfinder,paterikiorthodoxia,connection.